อภิปรัชญาในพระพุทธศาสนา

                                                                 

                                                        อภิปรัชญาในพระพุทธศาสนา

                                                                                      ความจริงในพุทธปรัชญา

               ในภาคอภิปรัชญา ความจริงนี้ คือสิ่งที่มีอยู่จริง พุทธปรัชญามีทัศนะว่า  สิงที่มีอยู่จริง เรียกว่า ปรมัตถธรรม มี ๔ ประการ คือ จิต เจตสิก รูป และนิพพาน      และ จิต เจตสิก และรูป 3 สิ่งนี้ มีลักษณะ ๓ ประการคือ เป็นอนิจจัง   ทุกขัง และเป็นอนัตตา คือ ไม่ใช่ตัวตน ส่งวนพระนิพพาน นั้น มีลักษณะเป็นนิจจัง ไม่เป็นทุกขัง และเป็นอนัตตา

-พุทธศาสนากับอภิปรัชญา

ข้อแตกต่างระหว่าง อภิปรัชญาตะวันตกกับอภิปรัชญาเชิงพุทธปรัชญา

อภิปรัชญาตะวันตกโดยมากมักจะศึกษาปัญหาปฐมเหตุของโลกและจักวาล และโลกและจักรวาลมีพัฒนาการมาจากปฐมเหตุนั้นอย่างไร ปฐมเหตุหรือปฐมธาตุนั้นเรียกว่าสิ่งที่แท้จริง หรือสิ่งที่มีอยู่จริง (reality) หรือ เรียกง่ายๆว่า ความจริงทางอภิปรัชญา  ซึ่งในทางตะวันตกก็ถกเถียงกันและได้คำตอบที่ไม่ลงรอยกัน หลักๆ อยู่ ๒ ฝ่ายคือฝ่ายที่ยืนยันว่า จิต คือสิ่งที่มีอยู่จริง(จิตนิยม)  และอีกฝ่ายยืนยันว่า สสาร (สสารนิยม)  และบางฝ่ายก็ยืนยันว่าทั้งจิตและสสาร (ธรรมชาตินิยม)

ส่วนพุทธปรัชญา  หากมองในแง่ที่ว่า อะไรคือปฐมธาตุของโลกและจักรวาลเช่นนี้ ทางพุทธปรัชญาจะไม่ให้ความสำคัญกับปัญหาแบบนี้ เพราะมันไม่มีประโยชน์ในแง่ของการสิ้นทุกข์ซึ่งเป็นหลักการสำคัญของพุทธปรัชญา   แต่พุทธปรัชญาก็มีทัศนะเกี่ยวกับสิ่งที่มีอยู่จริง  คือ สิ่งที่มีอยู่จริงคืออะไร และมีอยู่อย่างไร ซึ่งนั่นก็คือ จิต เจตสิก รูป และนิพพาน ที่มีอยู่จริงในทัศนะพุทธปรัชญา สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่ปฐมเหตุของโลกและจักรวาล แต่มันเป็นสิ่งที่มีอยู่จริงตามธรรมชาติ ไม่มีผู้สร้าง สิ่งทั้งหลายนี้รวมกันเข้าแล้วปรากฏเป็นสิ่งทั้งหลาย เมื่อรู้ธรรมชาติของสิ่งเหล่านี้แล้ว จะได้วางท่าทีและปฏิบัติให้สอดคล้องกับธรรมชาติโดยมีจุดหมายคือการพ้นทุกข์ หลักการของพระพุทธเจ้าในการจะถกปัญหาทางอภิปรัชญาหรือไม่นั้น มาจากหลักที่พระองค์ยึดถือ คือว่า เรื่องนั้น ต้องจริง มีประโยชน์ และเหมาะสมแก่เวลาและสภาพแวดล้อม (ดูอภัยราชกุมารสูตร)  ในจูฬมาลุงโกยวาทสูตร ได้พูดถึงหลักการที่สอนและไม่สอน ดังนี้  ไม่สอนเรื่องโลกเทียง หรือไม่เที่ยง มีที่สุดและไม่มีที่สุด  เรื่องอัตตา เรื่องตายแล้วเกิดหรือสูญ ปัญหาเหล่านี้ เรียกว่า อพยากตปัญหา คือเรื่องที่ไม่ทรงตอบ และไม่สอน เพราะ ไม่มีประโยชน์ ไม่เป็ฯไปเพื่อสิ้นทุกข์ และไม่เป็ฯไปเพื่อทำลายความโลภ โกรธ หลง ให้สิ้นไปได้

                ดูกรณีเรื่อง ปัญหาที่พระพุทธเจ้าไม่ทรงตอบ ว่ามีอะไรบ้าง นั่นคือปัญหาทางอภิปรัชญาในแง่ตะวันตก และพระองค์ไม่ทรงตอบนั้น เพราะเหตุใด

**จิต เจตสิก รูป นิพพาน มีความหมายว่าอย่างไร เกี่ยวข้องกันอย่างไร

๏ ชีวิตในพุทธปรัชญา

-ความหมายและกำเนิดชีวิต (ชีวิตคืออะไร)

             ดูหลักคำสอน เรื่องขันธ์ ๕   การเกิดของมนุษย์

  ชีวิตมีลักษณะอย่างไร    ดูหลักธรรมเรื่องไตรลักษณ์ ประโยชน์ของการศึกษาเรื่องไตรลักษณ์

ชีวิตเป็นไปอย่างไร ดูหลักธรรมเรื่อง  วิญญาณ ๖   จิตรับรู้โลก ๑๗ ขณะ ปฏิจจสมุปบาท   กรรม

-ธรรมชาติของชีวิต   ในที่นี่หมายถึง ธรรมชาติของมนุษย์ ล้วนมีความต้องการ พื้นฐาน ๔ ประการ คือ  ชีวิตุกามะ คืออยากมีชีวิตอยู่   อมริตุกามะ อยากไม่ตายหรือไม่อยากตาย  สุขกามะ คือ อยากมีความสุขไม่อยากมีทุกข์ และ ทุกขปฏิกกูละ คือ รังเกียจความทุกข์ หรือไม่ต้องการทุกข์

-ปรากฏการณ์ของชีวิต

            ปรากฏการณ์ของชีวิตมนุษย์ คือ สุข ทุกข์   สุข หมายถึงความสบายกาย-ใจ ทุกข์ หมายถึง คสวามไม่สบายกาย-ใจ  มีเหตุเกิดมาจากหลายอย่าง พุทธปรัชญา ตอบว่า เกิดจาก   โรคภัยไข้เจ็บ  ธรรมชาติแวดล้อม  การดูแลสุขภาพ   การกระทำของผู้อื่น    และผลกรรมของตน

 (ดู สังยุตตนิกาย  สฬายตนวรรค 18/427/285)

-ชีวิตที่ดี  ชีวิตกับความตาย  

                ชีวิตที่ดี คือชีวิตที่พอเพียงด้วยวัตถุและคุณธรรมจริยธรรม   ชีวิตที่ประเสริฐ คือชีวิตที่เป็นอยู่ด้วยปัญญา (ดู สังยุตตนิกาย สคาถวรรค  (เล่ม 15 หน้า 203 ข้อ 58)

 ท่าทีของพุทธปรัชญาต่อความตาย    ความตาย คือ การแยกจากกันของสิ่งที่รวมกันเป็นกลุ่มก้อนคือร่างกายนี้ อันได้แก่ ธาตุ ๖ คือ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม ธาตุอากาส และวิญญาณธาตุ   การตายและการเกิดของมนุษย์ จึงเป็นเพียงกระบวนการแยกกัน และรวมกันของสิ่งที่มีอยู่ตามธรรมชาติ  (ดู สังยุตตนิกาน สคาถวรรค  (15/554/119)  .ในคัมภีร์วิสุทธิมรรค  ได้กล่าวถึงความตายไว้ว่า  คนที่จวนจะตายร่างกายจะซูบซีดลง  อินทรีย์ทั้งหลายคือ จักษุ โสตะ ฆานะ ชิวหา จะดับไปตามลำดับ ความสามารถ

-ธรรมชาติของชีวิต   ในที่นี่หมายถึง ธรรมชาติของมนุษย์ ล้วนมีความต้องการ พื้นฐาน ๔ ประการ คือ  ชีวิตุกามะ คืออยากมีชีวิตอยู่   อมริตุกามะ อยากไม่ตายหรือไม่อยากตาย  สุขกามะ คือ อยากมีความสุขไม่อยากมีทุกข์ และ ทุกขปฏิกกูละ คือ รังเกียจความทุกข์ หรือไม่ต้องการทุกข์

-ปรากฏการณ์ของชีวิต

            ปรากฏการณ์ของชีวิตมนุษย์ คือ สุข ทุกข์   สุข หมายถึงความสบายกาย-ใจ ทุกข์ หมายถึง คสวามไม่สบายกาย-ใจ  มีเหตุเกิดมาจากหลายอย่าง พุทธปรัชญา ตอบว่า เกิดจาก   โรคภัยไข้เจ็บ  ธรรมชาติแวดล้อม  การดูแลสุขภาพ   การกระทำของผู้อื่น    และผลกรรมของตน

 (ดู สังยุตตนิกาย  สฬายตนวรรค 18/427/285)

-ชีวิตที่ดี  ชีวิตกับความตาย  

                ชีวิตที่ดี คือชีวิตที่พอเพียงด้วยวัตถุและคุณธรรมจริยธรรม   ชีวิตที่ประเสริฐ คือชีวิตที่เป็นอยู่ด้วยปัญญา (ดู สังยุตตนิกาย สคาถวรรค  (เล่ม 15 หน้า 203 ข้อ 58)

 ท่าทีของพุทธปรัชญาต่อความตาย    ความตาย คือ การแยกจากกันของสิ่งที่รวมกันเป็นกลุ่มก้อนคือร่างกายนี้ อันได้แก่ ธาตุ ๖ คือ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม ธาตุอากาส และวิญญาณธาตุ   การตายและการเกิดของมนุษย์ จึงเป็นเพียงกระบวนการแยกกัน และรวมกันของสิ่งที่มีอยู่ตามธรรมชาติ  (ดู สังยุตตนิกาน สคาถวรรค  (15/554/119)  .ในคัมภีร์วิสุทธิมรรค  ได้กล่าวถึงความตายไว้ว่า  คนที่จวนจะตายร่างกายจะซูบซีดลง  อินทรีย์ทั้งหลายคือ จักษุ โสตะ ฆานะ ชิวหา จะดับไปตามลำดับ ความสามารถด้านต่างๆจะลดน้อยลงเหลือแค่พอรู้ว่ายังมีชีวิตอยู่ได้ไม่นานเท่านั้น วิญญาณจะนึกถึงครุกรรมคือกรรมหนักบ้าง กรรมที่ทำในช่วงใกล้ๆมานี้บ้าง กรรมที่ทำไว้ก่อนบ้าง อย่างใดอย่างหนึ่ง แล้วกรรมที่นึกถึงได้นั้น ก็จะปรากฏขึ้น ต่อจากนั้น สังขารคือบุญ-บาป และตัณหาก็จะนำวิญญาณนั้น (จุติวิญาณ) ไปสู่ภพใหม่ (ปฏิสนธิวิญญาณ) ตามแต่กรรมที่ทำไว้จะพาไป   การตาย-เกิด นี้จะดำเนินต่อไป ตราบเท่าที่ปัจจัยต่างๆ คือ สังขาร คือ บุญ-บาป  และกิเลสคือตัณหา ยังดำมีอยู่ เมื่อพัฒนาชีวิตให้เกิดวิชชา กิเลสก็ดับ สังขารคือบุญ-บาปดับ การเกิด-ตายก็ไม่สามารถดำเนินต่อไปได้    พระพุทธปรัชญา สอนให้วางท่าทีว่าไม่ให้กลัวตาย เพราะเป็นธรรมชาติ มีเกิดก็ต้องมีตาย  สอนให้ระลึกถึงความตายแล้วนำมาเตือนใจตนเองรีบทำความดี พัฒนาชีวิต ให้พ้นจากตายและเกิด จะได้หมดทุกข์อย่างสิ้นเชิง (นิพพาน)